Ekshumacja

Z praktyki wynika, że najczęstszym motywem przeprowadzenia ekshumacji lub kilku na raz jest uporządkowanie grobu rodzinnego, wielopokoleniowego, jego komasacja w jednym miejscu, gdy pogrzeby i pochówki członków rodziny odbyły się w różnych miejscach na terenie kraju. Decyzja o ekshumacji często związana jest ze zmianą miejsca zamieszkania opiekuna lub opiekunów grobu. „Sprowadzenie” zwłok lub szczątków bliskich zmarłych i urządzenie jednego grobu blisko miejsca zamieszkania sprzyja nie tylko łatwej opiece, kultywowaniu pamięci po zmarłych, ale i ogranicza wydatki finansowe w przyszłości związane z utrzymaniem kilku grobów…chroni też przed likwidacją grobów zmarłych przodków Rodziny.

Ekshumacja to otwarcie i wydobycie szczątków ludzkich lub urny z prochami w celu przeniesienia i ponownego pochowania w innym miejscu lub pozyskania materiału dowodowego np. na wniosek Prokuratury lub Sądu.

Okres przeprowadzania ekshumacji rozpoczyna się 16 października i kończy 15 kwietnia. Inspektor Sanitarny, właściwy dla miejsca ekshumacji, może wyznaczyć inny termin jej przeprowadzenia, szczególnie jeśli jest to w zakresie sprawy sądowej lub czynności prokuratorskich.

Zanim przystąpimy do załatwiania formalności należy ustalić dwie podstawowe sprawy:

- koszty związane z ekshumacją i ponownym pochowaniem

- i czy ekshumacja będzie połączona ze spopieleniem wydobytych szczątków

ILE KOSZTUJE EKSHUMACJA?

Koszty ekshumacji mogą dotyczyć:

- wydania decyzji przez Inspektora Sanitarnego,

- otwarcia grobu,

- wykopania szczątków,

- czynności ekshumacyjnych,

- transportu szczątków z miejsca wydobycia na miejsce ponownego pochowania (pojazd specjalny - karawan),

- zakupu nowej trumny czy skrzynki ekshumacyjnej,

- spopielenia szczątków,

- zakupu urny na prochy,

- umieszczenia trumny ze szczątkami lub urny z prochami w nowym miejscu pochówku,

- czy wreszcie zakupu nowego grobu.

Jeśli ekshumacja dotyczy urny z prochami to sami możemy podjąć się transportu z cmentarza na cmentarz. Ale szczątki muszą być już transportowane pojazdami specjalistycznymi typu karawan. Regulują to odpowiednie przepisy.

Wstępne koszty ekshumacji możemy ustalić kontaktując się najlepiej osobiście z administratorami cmentarzy, których to przedsięwzięcie będzie dotyczyć. Należy zapytać, jaki będzie koszt wydobycia szczątków czy urny z prochami, kiedy należy uiścić opłaty, jaki będzie koszt umieszczenie trumny czy urny w nowym grobie etc.

Kolejną ważną decyzją będzie wybór firmy transportowej. Może to być dowolnie działający zakład pogrzebowy posiadający karawan przystosowany do transportu ekshumacyjnego. Miejski Zakład Pogrzebowy posiada wieloletnią praktykę w świadczeniu usług transportowych na terenie całego kraju. Usługę świadczymy zgodnie z zaleceniami Stacji Sanitarno-Epidemiologicznych w Polsce.

Jeśli ekshumacja będzie połączona z kremacją, należy również dokonać wyboru zakładu kremacji. Najlepiej gdy jest to najbliżej położony zakład kremacji pierwotnego miejsca pochowania. Wówczas po spopieleniu sami odbierzemy urnę z prochami i dostarczymy ją do administratora cmentarza na którym zostanie złożona w grobie. Jeśli wstępne koszty akceptujemy możemy przystąpić do załatwienia formalności.

SANEPID OBOWIĄZKOWO

Najważniejszym elementem w procesie przygotowań do ekshumacji jest uzyskanie pozytywnej decyzji administracyjnej o jej przeprowadzeniu wydawaną przez Inspektora Sanitarnego. Inspektor Sanitarny – właściwy ze względu na miejsce pierwotnego pochowania zwłok lub szczątków ludzkich czy urny z prochami – wydaje decyzję na postawie następujących dokumentów:

- oświadczenia administratora cmentarza, na którym istnieje grób lub zakupione nowe miejsce grzebalne odpowiednie do pochowania ekshumowanych szczątków;

- oświadczenie administratora cmentarza, na którym znajduje się grób z którego zostaną wydobyte szczątki ludzkie lub urna z prochami ( w przypadku szczątków ludzkich ważne jest czy istnieje jakieś zastrzeżenie uniemożliwiające przeprowadzenie ekshumacji );

- wniosek o wydanie zgody na ekshumację (formularz własny stacji sanitarno epidemiologicznej) w którym ważnym elementem jest przyczyna zgonu (np. choroba zakaźna ogranicza okres ekshumacji i nie wolno jej przeprowadzać przed upływem 2 lat od dnia zgonu) i uzasadnienie wniosku.

Wydaną, pozytywną, decyzję administracyjną należy obowiązkowo przedłożyć w administracjach cmentarzy, których ekshumacja i ponowne pochowanie będzie dotyczyło. Jest to potwierdzenie legalności przeprowadzanej ekshumacji zgodnie z ustawą o cmentarzach i chowaniu zmarłych.

PIERWSZA MUSI BYĆ ZGODA RODZINY

Sanepid do wydania decyzji będzie potrzebował również zgody pozostałych żyjących krewniaków a więc naszymi planami, co do ekshumacji musimy podzielić się z pozostałymi członkami rodziny i uzyskać ich aprobatę.

Często w tym miejscu przywołuje się art. 10 ust. 1 ustawy z 31 stycznia 1959r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych gdzie wyliczeni są uprawnieni do pochowania czyli:

- współmałżonek,

- krewni zstępni, czyli potomkowie: dzieci, wnuki, prawnuki,

- krewni wstępni - przodkowie czyli: rodzice, dziadkowie, pradziadkowie

- krewni boczni do IV stopnia pokrewieństwa czyli: rodzeństwo, wuj, bratanek, kuzyn

- powinowaci w linii prostej do 1 stopnia czyli teść, teściowa.

Oczywiście, zgody należy oczekiwać od osób, które są spokrewnione ze zmarłymi, których dotyczy czynność ekshumacji lub osób, których dotyczy fakt dysponowania przyszłym skomasowanym grobem rodzinnym. Sanepid po rozpatrzeniu wniosku: wyda decyzję i prześle ją również do osób przez nas wskazanych jako zainteresowanych sprawą ekshumacji. Uprawomocnienie się decyzji nastąpi po upływie 14. dni od daty otrzymania, o ile nie zostanie w tym czasie wniesione odwołanie przez krewnych.

Warto tu podkreślić, że ani Sanepid ani administrator cmentarza nie są organami rozstrzygającymi w istniejących sporach rodzinnych w poruszanym temacie lub pośrednio go dotyczącym. Właściwym organem jest Sąd i jeśli pojawi się spór, tylko Sąd może w drodze procesu wydać odpowiedni wyrok w sprawie. 

Administracja cmentarza na podstawie wydaje decyzji administracyjnej może przyjąć szczątki po ekshumacji do ponownego pochowania. Samego pochówku w myśl przepisów prawa cmentarnego mogą dokonać osoby uprawnione. Administracja cmentarza nie jest organem do wyznaczania takich osób. Krąg uprawnionych wynika ze stopnia pokrewieństwa ze zmarłymi, którzy nie tylko są poddani ekshumacji ale również tymi zmarłymi, którzy już wcześniej zostali pochowani w grobie, jeśli ekshumacja związana jest z dochowaniem kolejnych zmarłych do grobu rodzinnego, wielopokoleniowego. Jednomyślność członków rodziny jest więc ważnym aspektem podczas ekshumacji. Składanie nieprawdziwych oświadczeń w tym zakresie, wprowadzanie w błąd administratora cmentarza i inspektora sanitarnego jest przewidziane sankcjami zgodnie z art. 233 Kk.

AKTY ZGONÓW I KARTY ZGONÓW

Jakie jeszcze dokumenty są wymagane przez Sanepid?

Akt zgonu lub akty zgonów osób zmarłych, których dotyczy ekshumacja.

W przypadku zgonów w różnych regionach kraju należy pobrać odpis z właściwego dla miejsca zgonu Urzędu Stanu Cywilnego. Od 2015 roku obowiązuje nowa Ustawa z dnia 28 listopada 2014 roku Prawo o aktach stanu cywilnego, która ma usprawniać wydawanie odpisów. W przypadku ekshumowania urny z prochami, należy przedłożyć dokument potwierdzający dokonanie spopielenia, np. świadectwo kremacji, protokół z wykonanego spopielenia.

Administrator cmentarza na którym ma odbyć się „drugi pogrzeb” będzie od nas oczekiwał dokumentu potwierdzającego kogo dotyczą szczątki lub prochy. Na tą okoliczność należy przedłożyć kartę zgonu. O nią musimy zwrócić się do pierwotnego administratora cmentarza. Może jednak się zdarzyć, że karty zgonu w dokumentach cmentarza nie będzie. Wówczas należy wnioskować o wydanie oświadczenia administratora cmentarza o pochodzeniu szczątków wydobytych podczas ekshumacji. Oświadczenie sporządza się na podstawie Ksiąg Cmentarnych: Księgi Osób Pochowanych i Księgi Grobów. Ich prowadzenie regulują przepisy prawa. Kartę zgonu lub oświadczenie o pochodzeniu szczątków trzeba dostarczyć do administratora cmentarza, na którym odbędzie się ponowny pochówek najpóźniej w dniu umieszczenia szczątków lub prochów w nowym miejscu.

OKRES EKSHUMACJI A DZIEŃ EKSHUMACJI

Okres przeprowadzania ekshumacji to pół roku, ale dzień ekshumacji należy ustalić z każdą ze stron naszego logistycznego przedsięwzięcia:

- administratorami cmentarzy,

- Sanepidem,

- firmą transportową (pojazd specjalny - karawan),

- zakładem kremacji.

Odpowiednio, ilość zainteresowanych stron może być różna w zależności od naszych potrzeb. Dzień przeprowadzenia ekshumacji ustala się najczęściej telefonicznie, z racji odległości.

EKSHUMACJA W OBRĘBIE JEDNEGO CMENTARZA

Jeśli zależy nam na uzyskaniu jednego grobu z kilku istniejących na jednym cmentarzu to wszystkie ustalenia ograniczają się do jednego administratora, natomiast decyzja Sanepidu będzie wymagana jak opisałem wyżej.

Sposób przeprowadzenia ekshumacji, transport i pochówek na nowym miejscu w dużej mierze są uzależnione nie tylko od aury panującej w tym okresie, ale przede wszystkim od doświadczenia i kompetencji osób biorących w niej udział.

Adam Franczyk