Jubileusz 20-lecia Cmentarza Komunalnego w Częstochowie.

To naprawdę się dzieje.

Zbliżamy się do jubileuszu 20 lat działalności pierwszego w historii Częstochowy cmentarza komunalnego zarządzanego przez samorządowy zakład budżetowy o tej samej nazwie. Mój sentymentalny stosunek do tego wydarzenia bierze się szczególnie z tego, że od pierwszego dnia byłem uczestnikiem i świadkiem budowy organizacji, która na swój sposób osiągnęła sukces. Chcę swoimi wrażeniami podzielić się z zainteresowanymi czytelnikami. Być może jest ich odpowiednia grupa, reprezentatywna i miarodajna, która czytając ten tekst uwiarygodni i potwierdzi słuszność linii naszej działalności.

Prześledzę losy zakładu eksponując punkty zwrotne naszej działalności w historycznej chronologii.

Nasza historia rozpoczyna się w czerwcu 2003 roku gdy Rada Miasta podejmuje stosowną uchwałę założycielską. Stajemy się samorządowym zakładem budżetowym skierowanym na odcinek zarządzania pierwszym w mieście cmentarzem komunalnym. Odbyła się rekrutacja załogi i organizacja formalna firmy (statut, regulamin, zarządzenia porządkowe, zakresy obowiązków itp.). Ostatniego dnia czerwca miało miejsce uroczyste przecięcie wstęgi, nabożeństwo ekumeniczne i techniczne udostępnienie obiektu społeczności lokalnej. Następnego dnia osobiście zrealizowałem pochówek do grobu urnowego tzw. amerykańskiego co miało symbolizować rolę kadry w przygotowaniu rynkowej orientacji firmy.
Pierwsze tygodnie i miesiące działalności to zmaganie się z kryzysem braku zainteresowania pochówkami. Sierpień, wrzesień pierwszego roku to 7 czy 9 sprzedanych grobów. Optymistyczne założenia miasta to 800 pochówków rocznie (od samego początku). Tych poziomów to do dzisiaj nie widać na horyzoncie. A wynagrodzenia i inne koszty zakładu są. Kierowałem do wybranych pracowników sugestie o przejście na urlop bezpłatny i część była skłonna to uczynić do momentu uzyskania akceptowalnego poziomu przychodów. Warto nadmienić, że etatowy stan wynosi niezmiennie od początku od 22 do 24 zatrudnionych osób.

Pierwszym przełomowym wydarzeniem było oddanie do użytku krematorium w grudniu 2003 r. Miasto w ramach kontynuacji inwestycji zakupiło piec TABO. Moją i kolegów rolą było stworzenie rynku usługobiorców co nie było super łatwe. Wystarczy wspomnieć, że popularność spopielania zwłok w kraju raczkowała a lokalny popyt był ograniczony. Jak często bywa pomógł nam przypadek czyli styczniowa (2004) awaria w krematorium warszawskim. Tuż po nowym roku rozdzwoniły się telefony ze stolicy i okolic. W zasadzie blisko półtora miesiąca krematorium pracowało na 100% zarabiając na kolejne trudne miesiące egzystencji.
Po eksplozji kremacji z początku 2004 pozostały wspomnienia jednak proces utrwalania renomy częstochowskiego ośrodka trwał. Szczególnie rynek usług pogrzebowych z Łodzi dawał nam zarabiać. Dla uzupełnienia oferty naszej organizacji postanowiłem obok usług grabarskich  proponować świadczenie klasycznych, całodobowych usług na terenie całego kraju z transportem zwłok, sprzedażą trumien, urn, kwiatów kosmetyką pośmiertną itp. Zakupiony został pierwszy karawan. Dla odpowiedniego skomunikowania naszej działalności zostały zainicjowane aktywności marketingowe typu dni otwarte krematorium, promocyjne msze kwartalne w intencji pochowanych na naszym cmentarzu, reklama w sieci i na bilbordach stacjonarnych. Kroki te zaczęły przynosić stopniowo oczekiwane rezultaty. Zaczęła się budowa marki oraz lojalnego rynku odbiorców naszych usług.
Po upływie 2 lat postanowiłem, oczywiście podglądając trendy marketingowe, że nasz zakład wdroży jako jeden z pierwszych z tego sektora certyfikowany System Zarządzania Jakością zgodny z normą ISO. Implementacja SZJ odbyła się w możliwie najbardziej racjonalny sposób korzystając z doświadczenia zaprzyjaźnionych auditorów i przy dużym zaangażowaniu zasobów ludzkich własnych. Od października 2006 r. możemy się z dumą legitymować nadzorowanym systemem. Przegląd naszej organizacji odbywa się cyklicznie przy udziale jednostki notyfikowanej a my sami w ramach auditów wewnętrznych wybieramy kluczowe obszary do badania ich zgodności z normą.

W miarę upływu czasu i krzepnięcia miejskiej firmy pogrzebowej dostrzegałem potrzebę integrowania się z krajowym środowiskiem zarządców cmentarzy i krematoriów oraz przedsiębiorców pogrzebowych. Nasz Cmentarz został członkiem Polskiego Stowarzyszenia Pogrzebowego a ja sam wiceprezesem zarządu między innymi ds. szkoleń. Jednocześnie nasza nekropolia wyrosła na jedno z najbardziej innowacyjnych, opiniotwórczych i reprezentatywnych miejsc funeralnych w kraju. Z uwagi na uniwersalizm działalności mogliśmy gościć na ul. Radomskiej 117 wielu przedstawicieli branży funeralnej w ramach szkoleń, wizyt studyjnych, obrad sekcji kremacyjnych czy też konsultacji.
Końcówka pierwszej dekady XX wieku to ciągła progresja wyników zakładu. Przybywa kremacji, pochówków na cmentarzu, usług pogrzebowych, wpływów z najmów lokali użytkowych oraz dzierżaw gruntu pod pawilony handlowe. Nadeszła właściwa pora by częstochowskie krematorium wzbogacić o drugi piec, padło na instalację firmy GEM. Odtąd mieliśmy komfort ciągłości świadczenia usług przy przerwach serwisowych. Zwiększył się również potencjał usługowy ośrodka. Osiągnęliśmy zamierzony, docelowy stan. Rozpoczęliśmy również współpracę prosektoryjną z Miejskim Szpitalem Zespolonym udostępniając część naszej nowoczesnej kostnicy.
W tym momencie postanowiłem wyodrębnić w ramach zakładu Cmentarz Komunalny dedykowaną do usług markę Miejski Zakład Pogrzebowy. Nazwa ta, po ujęciu w statucie staje się zamiennikiem do wykorzystania we wszelkich aktywnościach promocyjnych. Po niej chcemy być rozpoznawalni, kojarzeni z lokalnymi usługami pogrzebowymi jako reprezentanci sektora publicznego. Wyobrażam sobie, że nasza oferta uzupełnia w pełni propozycję konkurencji w tej dziedzinie potrzeb. Prezentujemy się w sieci poprzez nową stronę, tworzymy profil na fb, publikujemy materiały informacyjne i wydawnictwa okolicznościowe, udostępniamy gadżety reklamowe.

Ten okres w naszej historii najpewniej zaczął doskwierać konkurencji. Mimo, iż ze strony Cmentarza nie zostały wykonane żadne działania ograniczające swobodę świadczenia usług innym podmiotom zgodnie i solidarnie konkurencja skierowała do Najwyższej Izby Kontroli donos. Firma nasza jak również właściciel czyli miasto zostaliśmy poddani próbie ognia. Kontrolerzy intencjonalnie, pomijając podawane argumenty i okoliczności w negatywny sposób ocenili działalność naszej organizacji. Pomimo tego zdołaliśmy obronić nasze racje  przed licznymi zespołami orzekającymi i komisjami odwoławczymi. Jeździłem po całym kraju, zwiedzając przy okazji siedziby delegatur NIK. Miejski Zakład Pogrzebowy Cmentarza Komunalnego dalej działa a konkurencja zaakceptowała ten fakt przechodząc z fazy buntu do etapu współpracy.
W ferworze zwiększonej aktywności, lawinowego wzrostu liczby wykonywanych spopieleń zdarzył się wypadek czyli błąd w krematorium. Dwa zlecone do kremacji ciała zostały zamienione w kolejności operacji i tym samym, trafiając na wyjątkowo wrażliwą rodzinę, błąd ten wywołał skutki procesowe. Ja osobiście, będąc na procesach sądowych, reprezentantem strony pozwanej zetknąłem się z tzw. prozą życia (wydolnością i percepcją sytemu wymiaru sprawiedliwości). Ponad 2 lata słuchałem zeznań i wyroków, które zupełnie nie oddawały charakteru zdarzenia. Sądy rozstrzygały sprawy bez elementarnej orientacji w materii, kremacja była odczytywana jako nielegalny proces. Było to dla mnie, również dla zakładu, bardzo trudne doświadczenie i pewnego rodzaju test na konsekwencję i wytrzymałość. Skutkiem tych wydarzeń było zainicjowanie powołania mojej skromnej osoby na pierwszego w kraju biegłego sądowego w dziedzinie funeralnej.

Dwa pandemiczne lata 2020 i 2021 były dla zakładu poligonem, którego samo przetrwanie to sukces. Adaptacja kadry do specyficznego rodzaju reżimów sanitarnych przebiegła wzorowo. Wystarczy wspomnieć, że to nasza firma była autorem standardu DDM czyli dystans, dezynfekcja, maseczka. Jednym zdaniem dużo pracy w szczególnych warunkach. Nie obyło się bez ofiar – jeden ze współpracowników zmarł na covid. Organizacja okrzepła, kadra dojrzała i można patrzeć z optymizmem w przyszłość.
Coś co wydarzyło się w roku jubileuszowym z ceną gazu jest faktem kuriozalnym. Kryzys gazowy 2023. Miasto w ramach grupy zakupowej wyłania dostawcę z ofertą 570% wyższą od ubiegłorocznej. Zużycie gazu w czynnym krematorium to dziesiątki tysięcy m3 i milionowe wydatki. Deficyt naszego zakładu to planowane 1,5 mln zł. W żadnym przypadku nie zwiększymy przychodów o 30% rok do roku a proste podniesienie cen może wywołać skutek odwrotny od zamierzonego – przykładowo zakłady wybiorą inne konkurencyjne ośrodki kremacyjne. Miasto, w miarę możliwości, udziela wsparcia a organizacja robi wszystko dla zracjonalizowania bieżących kosztów. Jestem optymistą. Zakładam, że coś podobnego już się nie powtórzy i dostrzeżemy światło w tunelu – nie zbliżający się pociąg.

Zaprezentowany, skompresowany rys historyczny losów naszej firmy jest moim osobistym, z natury rzeczy subiektywnym spojrzeniem. Ja i kadra identyfikujemy się z naszym zakładem i jakby to nie zabrzmiało patetycznie jestem dumny z miejsca, w którym pracuję i z tego co wspólnie udało się osiągnąć. I z pewnością ciąg dalszy naszego story nastąpi.

Jarosław Wydmuch