Ponowne użycie grobu czyli co stanie się z grobem po 20 latach.

Likwidacja grobu - brzmi groźnie. Czy administrator cmentarza ma prawo wykorzystać nieopłacony grób do ponownego pochowania? Kiedy i w jakich okolicznościach? Co zrobić by zastrzec możliwość likwidacji grobu? Kto może opłacić ważność grobu? Poniższy tekst przybliża temat, który od czasu do czasu rozgrzewa media gdy pojawia się spór między opiekunami grobu a administratorem cmentarza.

W Polsce istnieją dwa rodzaje cmentarzy: wyznaniowe i komunalne. Pierwsze prowadzone są przez związki wyznaniowe, drugie przez gminy. Sprawy związane z cmentarzami regulowane są Ustawą o Cmentarzach i Chowaniu Zmarłych z 1959 roku oraz aktami wykonawczymi – rozporządzeniami – wydanymi na podstawie Ustawy. Każdy z właścicieli cmentarzy – czy to np. proboszcz parafii rzymsko-katolickiej, prawosławnej, ewangelickiej czy Rada Miasta – ma prawo do ustanowienia opłat za korzystanie z cmentarza. Opłaty pobierane są przede wszystkim za udostępnienie miejsca pod przyszły grób, za jego wykopanie, wymurowanie, materiały niezbędne do wymurowania, ale również za każdy tzw. dochówek do istniejącego już grobu. Kwestie dotyczące pobierania opłat za ważność miejsca są zawarte w art. 7 wspomnianej ustawy:

Art. 7. 1. Grób nie może być użyty do ponownego chowania przed upływem lat 20.

2. Po upływie lat 20 ponowne użycie grobu do chowania nie może nastąpić, jeżeli jakakolwiek osoba zgłosi zastrzeżenie przeciw temu i uiści opłatę, przewidzianą za pochowanie zwłok. Zastrzeżenie to ma skutek na dalszych lat 20 i może być odnowione.

3. Przepisy ust. 1 i 2 nie mają zastosowania do chowania zwłok w grobach murowanych przeznaczonych do pomieszczenia zwłok więcej niż jednej osoby, a także do chowania urn zawierających szczątki ludzkie powstałe w wyniku spopielenia zwłok.

4. Dozwolone są umowy, przedłużające termin, przed upływem którego nie wolno użyć grobu do ponownego pochowania.

5. Niezależnie od powyższych przepisów jest wzbronione użycie do ponownego pochowania grobów, mających wartość pamiątek historycznych (ze względu na swą dawność lub osoby, które są w nich pochowane, lub zdarzenia, z którymi mają związek) albo wartość artystyczną.

6. W istniejących grobach murowanych dopuszcza się chowanie zwłok osób zmarłych w ciągu 20 lat po wydaniu decyzji o zamknięciu cmentarza. Przy zmianie przeznaczenia terenu cmentarnego przepis art. 6 ust. 4 3) ma zastosowanie również do zwłok pochowanych w tym dwudziestoletnim okresie.

Z ww. przepisu prawa wynika, że opłatom przedłużającym ważność podlegają groby ziemne bez względu na to czy dokonano w nich pochowania jednej czy czterech trumien oraz grobów murowanych, które są wybudowane w taki sposób, że można w nich dokonać pochówku tylko jednej trumny.

Warto wspomnieć, że grobem ziemnym jest grób, gdzie umieszczoną trumnę na odpowiedniej głębokości zasypano ziemią. Grób ziemny nie staje się grobem murowanym przez zbudowanie na nim nagrobka z granitu. Nie praktykuje się również przekształcania grobów ziemnych na murowane a przynajmniej jest to rzadkością.

Zastrzeżenie, o którym mowa w punkcie 2. dotyczy administratora cmentarza, który po przyjęciu określonej opłaty nie może w tym grobie pochować innej, obcej dla tam spoczywających, osoby. A więc grób pozostaje dalej w dyspozycji rodziny, która ma pochowanych w nim swoich bliskich. Opłata dotycząca ważności grobu nie jest obowiązkowa, ale jej brak może skutkować potocznie nazywaną – „likwidacją grobu”. Gdy nie zostanie wniesiona opłata, administrator może taki grób wskazać innej rodzinie w celu pochowania swojego zmarłego…

Opłaty przedłużające ważność grobów dotyczą również grobów urnowych. Jeśli cmentarz dysponuje miejscami na jedną urnę wówczas opłata będzie pobierana. Grób murowany na kilka urn takim opłatom podlegać nie będzie. Dobrą praktyką administratorów cmentarzy jest nie tylko informowanie o możliwości wnoszenia opłat za ważność grobu, ale również utworzenie na terenie cmentarza tzw. ossuarium, w którym składane są szczątki zmarłych z nieopłaconych grobów. Wówczas nawet po latach administracja może wskazać miejsce pochówku zmarłego a odwiedzający zapalić lampkę i złożyć kwiatek, pomimo, że w odpowiednim czasie nie wnieśli opłaty i zastrzeżenia. Wydaje się to być odpowiednim postępowaniem, bo w końcu cmentarze mają służyć kolejnym pokoleniom.

Spory jakie wynikają w temacie ważności grobu pojawiają się w momencie, gdy do kancelarii cmentarza zgłasza się rodzina, która przez lata nie odwiedzała miejsca spoczynku i chce dokonać opłat za jego ważność. Nie rzadko, jeśli dotyczy to starego cmentarza, nie ma dokumentów, zapisów w księgach cmentarnych, o dokonanych kiedyś opłatach. Wówczas najrozsądniej jest przyjąć taką opłatę i zaliczyć ją na poczet kolejnych 20 lat. Oczywiście warunkiem przyjęcia opłaty jest istnienie grobu. Błędnie natomiast opiekunowie grobów sądzą, że będą one istniały w nieskończoność. Czasem istnienie grobu kończy się wraz z ostatnim żyjącym członkiem danej rodziny. Po jego śmierci nie ma już nikogo, kto mógłby wnieść opłatę przedłużającą ważność grobu na kolejne 20 lat. Warto przy okazji nadmienić, że opłatę ważności grobu może wnieść każda osoba, nawet obca w stosunku do zmarłych w nim pochowanych. Administrator nie może odmówić przyjęcia takie opłaty. Natomiast z pewnością taka osoba, która ją uiści nie stanie się dysponentem tego grobu…

Środowisko związane z działalnością i utrzymaniem cmentarzy skłania się ku wprowadzeniu zrównania wszystkich grobów pod względem opłat z tytułu ich ważności. Dzisiaj na podstawie obowiązujących przepisów prawa cmentarnego trudno jest podjąć się wyjaśnienia, dlaczego ustawodawca rozróżnił groby ziemne pojedyncze i wielomiejscowe, groby murowane jednomiejscowe od grobów murowanych rodzinnych. Dlaczego jedne podlegają opłatom a inne są z nich zwolnione. Problemem jest z pewnością tzw. własność materialna, która została kiedyś wniesiona przez inwestorów (opiekunów grobów) w postaci nagrobków czy nawet murowań lub elementów żelbetowych którymi wyłożone są wnętrza grobów murowanych. Stąd zauważa się, że administracje cmentarzy wskazują raczej nieopłacone mogiły ziemne bez nagrobków, zapomniane lub nie mające już żyjących opiekunów jako miejsca dla nowych grobów.

Adam Franczyk